محسنان بنی اسرائیل (قرآن)در میان بنی اسرائیل اقلیت نیکوکاری بودند که خداوند آنها و کارهای خیرشان را در قرآن ذکر می‌فرماید. ۱ - افراد نیکوکار بنی اسرائیلافرادی نیکوکار، در میان بنی اسرائیل: «و اذ قلنا ادخلوا هـذه القریة... و سنزید المحسنین.» «و (نیز به یادآرید) هنگامی را که گفتیم بدین شهر درآیید... و (پاداش) نیکوکاران را خواهیم افزود.» " برای افراد پاک و نیکوکار، علاوه بر مغفرت و بخشش گناهان، اجر دیگری نیز اضافه خواهیم داد" (و سنزید المحسنین). به هر حال، خداوند به آنها دستور داد که برای توبه از گناهانشان ضمن خضوع در پیشگاه خداوند، این جمله را که دلیل بر توبه و تقاضای عفو بود از صمیم دل بر زبان جاری سازند و به آنها وعده داد که در صورت عمل به این دستور گناهانشان را خواهد بخشید و حتی به افراد پاک و نیکوکارشان علاوه بر بخشش گناهان اجر دیگری خواهد داد. «ثم ءاتینا موسی الکتـب تماما علی الذی احسن...» «آنگاه به موسی کتاب دادیم برای اینکه (نعمت را) بر کسی که نیکی کرده است تمام کنیم...» (در جمله «تماما علی الذی احسن» احتمالاتی وجود دارد. از جمله اینکه گفته‌اند: «علی الذی احسن» به این معناست که فرستادن کتاب (تورات) برای این بود که نقیصه نیکوکاران بنی اسرائیل در عمل به شرایع کلی برطرف گردد.) " ثم آتینا موسی الکتاب تماما علی الذی احسن... " چون کلیات شرایع که خدای تعالی در آیات گذشته بیان و وصیت فرمود تکالیف مشروعه‌ای بودند که در ادیان همه انبیا عمومیت داشت و هم کلی و مجمل بودند بدین سبب زمینه فراهم شد که بیان کند که پس از آنکه احکام مذکور را بطور اجمال برای همه انبیا تشریع فرموده، بحسب اقتضای مصلحت برای موسی علیه‌السّلام در کتابی که به وی نازل کرده تفصیل داده و پس از آن برای رسول خدامحمد صدر کتاب مبارکی که نازل فرموده مفصلا بیان نموده. این است که به دنبال آیات سابق فرمود: " ثم آتینا موسی الکتاب تماما علی الذی احسن... ". بنا بر این، معنای آیه مورد بحث این است که: ما پس از آنکه آن کلیات و مجملات را تشریع نمودیم به موسی ع کتابی فرستادیم تا نواقص آن کسانی را که آن شرایع اجمالی را به خوبی عمل کرده و به کار بستند تکمیل کنیم و فروع آن شرایع را که مورد احتیاج بنی اسرائیل بود تفصیل و توضیح دهیم و این هدایت و رحمتی بود از ما، شاید ایشان به معاد و لقای پروردگارشان ایمان بیاورند. این است آنچه از سیاق خود آیه و اتصالش به سیاق آیات سه گانه گذشته استفاده می‌شود. به انبیای پیشین، این فرمان‌های همگانی و عمومی را ابلاغ کردیم، سپس به موسی کتاب آسمانی دادیم و این برنامه‌ها و تمامی برنامه‌های لازم را در آن شرح دادیم ضمنا این نکته نیز روشن شد که" الذی احسن" اشاره به تمام کسانی است که نیکوکارند و آماده پذیرش حق و قبول فرمان خدا. «و اذ قیل لهم اسکنوا هـذه القریة... سنزید المحسنین.» «و (یاد کن) هنگامی را که بدیشان گفته شد در این شهر سکونت گزینید... (و) به زودی بر (اجر) نیکوکاران بیفزاییم.» «و لقد مننا علی موسی و هـرون و نجینـهما و قومهما من الکرب العظیم انا کذلک نجزی المحسنین.» «و در حقیقت بر موسی و هارون منت نهادیم و آن دو و قومشان را از اندوه بزرگ رهانیدیم ما نیکوکاران را چنین پاداش می‌دهیم.» ۲ - نزول توراتتورات، پاداشی کامل برای نیکوکاران بنی اسرائیل: «ثم ءاتینا موسی الکتـب تماما علی الذی احسن...» «آنگاه به موسی کتاب دادیم برای اینکه (نعمت را) بر کسی که نیکی کرده است تمام کنیم...» بنا بر این، معنای آیه مورد بحث این است که: ما پس از آنکه آن کلیات و مجملات را تشریع نمودیم به موسی ع کتابی فرستادیم تا نواقص آن کسانی را که آن شرایع اجمالی را به خوبی عمل کرده و به کار بستند تکمیل کنیم و فروع آن شرایع را که مورد احتیاج بنی اسرائیل بود تفصیل و توضیح دهیم و این هدایت و رحمتی بود از ما، شاید ایشان به معاد و لقای پروردگارشان ایمان بیاورند. این است آنچه از سیاق خود آیه و اتصالش به سیاق آیات سه گانه گذشته استفاده می‌شود. به انبیای پیشین، این فرمان‌های همگانی و عمومی را ابلاغ کردیم، سپس به موسی کتاب آسمانی دادیم و این برنامه‌ها و تمامی برنامه‌های لازم را در آن شرح دادیم ضمنا این نکته نیز روشن شد که" الذی احسن" اشاره به تمام کسانی است که نیکوکارند و آماده پذیرش حق و قبول فرمان خدا. ۳ - پاداش مضاعف محسنانبرخورداری محسنان بنی اسرائیل، از پاداشی افزون تر از دیگران: «و اذ قلنا ادخلوا هـذه القریة... نغفر لکم خطـیـکم و سنزید المحسنین.» «و (نیز به یادآرید) هنگامی را که گفتیم بدین شهر درآیید... گناهان ما را بریز تا خطاهای شما را ببخشاییم و (پاداش) نیکوکاران را خواهیم افزود.» «و اذ قیل لهم اسکنوا هـذه القریة... نغفر لکم خطیــتکم سنزید المحسنین.» «و (یاد کن) هنگامی را که بدیشان گفته شد در این شهر سکونت گزینید... گناهان شما را بر شما ببخشاییم (و) به زودی بر (اجر) نیکوکاران بیفزاییم.» ۴ - نیکوکاران اقلیتی در بنی اسرائیلاقلیتی نیکوکار، در میان بنی اسرائیل: «و اذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل لاتعبدون الا الله و بالولدین احسانا و ذی القربی و الیتـمی‌و المسـکین و قولوا للناس حسنا و اقیموا الصلوة و ءاتوا الزکوة ثم تولیتم الا قلیلا منکم و انتم معرضون.» «و چون از فرزندان اسرائیل پیمان محکم گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و مستمندان احسان کنید و با مردم (به زبان) خوش سخن بگویید و نماز را به پا دارید و زکات را بدهید آنگاه جز اندکی از شما (همگی) به حالت اعراض روی برتافتید.» ۵ - پانویس۶ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۴۱۲، برگرفته از مقاله «محسنان بنی اسرائیل». |